Cạnh tranh là hiện tượng riêng có, mang tính tất yếu của nền kinh tế thị trường, và như một hệ quả tất yếu, các doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh xuất hiện. Vậy vị trí thống lĩnh thị trường là gì? Đặc điểm của vị trí thống lĩnh thị trường? Trong bài viết này, Luật LawKey sẽ chia sẻ, giải đáp giúp bạn.
Khái niệm vị trí thống lĩnh thị trường
Các hệ thống pháp luật khác nhau có quan niệm không giống nhau về vị trí thống lĩnh thị trường. Ví dụ:
– Theo quan điểm của Tòa án tư pháp Châu Âu (ECJ) thì vị trí thống lĩnh thị trường là “vị trí của doanh nghiệp mang sức mạnh kinh tế có khả năng ngăn cản cạnh tranh hiệu quả được duy trì trên thị trường liên quan bằng cách cho phép nó hành xử độc lập ở một mức độ đáng kể không phụ thuộc vào đối thủ cạnh tranh, khách hàng và cuối cùng là người tiêu dùng”.
– Theo Luật mẫu về cạnh tranh của Liên Hợp Quốc thì vị trí thống lĩnh của quyền lực thị trường (dominant position of market power) được định nghĩa là “tình trạng mà một doanh nghiệp, tự nó hoặc cùng hành động với một số doanh nghiệp khác ở vào vị trí kiểm soát thị trường liên quan của một hoặc một nhóm hàng hóa, dịch vụ cụ thể”.
– Điều 102 Hiệp ước Cộng đồng kinh tế châu Âu (TFEU) quy định vị trí thống lĩnh được định nghĩa như “thế mạnh kinh tế hình thành do việc thực hiện hành vi ngăn cản cạnh tranh hiệu quả vốn được duy trì trên thị trường liên quan, thông qua đó doanh nghiệp có thể hành xử độc lập đáng kể trước đối thủ cạnh tranh, khách hàng và cuối cùng là người tiêu dùng”…
Ở Việt Nam, Luật Cạnh tranh không đưa ra khái niệm cụ thể thế nào là vị trí thống lĩnh thị trường mà chỉ quy định các trường hợp doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh và căn cứ để xác định vị trí thống lĩnh thị trường. Tuy nhiên, từ các quy định này có thể thấy các doanh nghiệp, nhóm doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường có những đặc trưng cơ bản nhất định, đặc biệt là khả năng tác động đến thị trường. Có thể hiểu, vị trí thống lĩnh thị trường là khả năng kiểm soát thực tế hoặc tiềm năng của một loại hoặc một nhóm hàng hóa, dịch vụ của một hoặc một số doanh nghiệp, tạo cho doanh nghiệp, nhóm doanh nghiệp đó khả năng hành động độc lập, không phụ thuộc vào các quy luật của thị trường, đối thủ cạnh tranh, khách hàng, hay người tiêu dùng, nghĩa là doanh nghiệp, nhóm doanh nghiệp đó có khả năng chi phối, kiểm soát thị trường.
Đặc điểm của vị trí thống lĩnh thị trường
Vị trí thống lĩnh thị trường có những đặc điểm cơ bản sau:
Thứ nhất, việc đánh giá vị trí thống lĩnh phải gắn liền trong mối quan hệ chung với thị trường liên quan cụ thể, không mang tính chất tượng trưng. Điều này cũng hàm ý rằng bản thân doanh nghiệp đó hoặc có thể kết hợp nhiều doanh nghiệp tạo thành nhóm doanh nghiệp thống lĩnh phải có vị trí dẫn đầu trên thị trường so với các đối thủ cạnh tranh của mình.
Thứ hai, cần phân biệt rõ giữa khái niệm quyền lực thị trường và vị trí thống lĩnh thị trường. Luật cạnh tranh Cộng đồng châu Âu cho rằng “vị trí thống lĩnh thị trường” là một khái niệm pháp lý còn “quyền lực thị trường” là khái niệm thuộc về khoa học kinh tế mà các nhà kinh tế hay sử dụng để đo lường khả năng chi phối giá cả của một doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp trên một thị trường nhất định. Ngày nay, để việc áp dụng lý thuyết kinh tế trong phân tích cạnh tranh được dễ dàng, nhiều học giả cho rằng việc làm rõ mối liên hệ giữa hai khái niệm kể trên là vô cùng cần thiết. Thực tế, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật cạnh tranh của Vương quốc Anh đã chính thức giải thích vị trí thống lĩnh thị trường là quyền lực thị trường của doanh nghiệp ở mức độ cao.
Thứ ba, pháp luật hiện hành không cấm việc doanh nghiệp sở hữu sức mạnh thị trường đáng kể nhưng việc đánh giá sức mạnh thị trường đáng kể đóng vai trò quan trọng trong việc xác định doanh nghiệp đó có khả năng đơn phương thực hiện hành vi hạn chế cạnh tranh hay không.
Ý nghĩa của việc xác định vị trí thống lĩnh thị trường
Luật Cạnh tranh Việt Nam không cấm doanh nghiệp gia tăng sức mạnh thị trường hay có vị trí thống lĩnh. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp lạm dụng vị trí của mình để thực hiện các hành vi phản cạnh tranh trên thị trường thì hành vi đó sẽ bị cấm theo Luật Cạnh tranh. Chính vì vậy, việc xác định doanh nghiệp có vị trí như thế nào trên thị trường là điều kiện tiên quyết để xem xét các hành vi lạm dụng của doanh nghiệp.
Như vậy, có thể khẳng định việc xác định vị trí thống lĩnh thị trường của doanh nghiệp, nhóm doanh nghiệp là bước đầu tiên trong tiến trình xác định hành vi vi phạm của doanh nghiệp, nhóm doanh nghiệp.
Trên đây là nội dung bài viết Một số vấn đề lý luận về vị trí thống lĩnh thị trường. Nếu có vướng mắc trong quá trình giải quyết hãy liên hệ ngay để được tư vấn miễn phí từ luật sư giỏi nhất của chúng tôi.
Xem thêm:
Tiêu chí xác định doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường
Xác định thị trường liên quan theo Luật cạnh tranh 2018